Trots & schaamte

Patriottisme en nationalisme zijn twee begrippen die we vaak tegenkomen bij oorlogen. Ze hebben allebei te maken met trots zijn op je eigen afkomst. Toch betekenen de twee niet hetzelfde. In dit hoofdstuk leer je het verschil aan de hand van een aantal vraagstellingen (dilemma’s).

Wat is het verschil tussen patriottisme en nationalisme?

Bijna iedereen houdt van het eigen land. Het is je thuis, je bent er opgegroeid en je vrienden en familie woont er. Het eigen land (ook wel de natie genoemd) is voor veel mensen de meest vanzelfsprekende plek waar zij zich zelf thuis voelen.

Patriottisme (vaderlandsliefde) is een gevoel waarbij niemand wordt uitgesloten. Iedereen kan erbij horen. Maakt niet uit waar je oorspronkelijk vandaan komt, welke cultuur of  familie je hebt – als je in Nederland woont, hoor je erbij.

De belangrijkste kenmerken van nationalisme zijn exclusiviteit en uitsluiting. Het eigen land gaat boven alles en iedereen. En het is niet makkelijk om te worden toegelaten. Vreemdelingen, migranten, allochtonen blijven altijd buitenstaanders, tweederangs burgers. Ze horen niet tot het ‘eigen volk’.  Ze worden als een mindere soort beschouwd.


Diliemma’s: Trost & Schaamte

Hoe nationalistisch ben jij?
Bespreek onderstaande vragen in groepjes van 4. Let op: je hoeft het niet met elkaar eens te zijn. Probeer te beschrijven waarom je voor welk antwoord kiest.

vraag 1
Je bent op vakantie in Frankrijk. Op de camping, voor de tent naast jullie, zitten Nederlanders die nogal luidruchtig zijn. Vooral 's avonds als de flessen wijn op tafel komen. Er ontstaat een ruzie met hun Franse buren aan de overkant. Er dreigt zelfs een vechtpartij. 
Wat is jouw reactie?

A. 'Goed dat die Fransen er wat van zeggen. Ik ben het er helemaal mee eens. Dat het toevallig Nederlanders zijn maakt toch niks uit?'
B. 'Ik schaam me dood voor mijn landgenoten. Je komt zo vaak Nederlanders tegen die zich misdragen. Je bent in het buitenland toch een soort vertegenwoordiger van je eigen land?'
C.  'Die Fransen zijn altijd zo gauw op hun teentjes getrapt. We zijn toch op vakantie en dan mag je toch wel lol maken?'
D. 'Ik ga mijn landgenoten helpen. Of ze nu gelijk hebben of niet. Het zijn en blijven mensen van mijn eigen volk.'
vraag 2
Nederland voetbalt tegen Duitsland. Vijf minuten voor tijd (het staat 2-2) laat de Duitse spits zich vallen in het strafschopgebied. De scheidsrechter trapt erin. Duitsland wint onverdiend met 3-2! 
Hoe reageer jij?

A. Je hebt vreselijk de pest in. Je avond is flink bedorven. Je geeft je moeder een grote mond omdat ze zegt: 'Ach, het is maar voetbal.'
B. Je bent vreselijk kwaad op die Duitsers. Goed voetbal is er niet bij. Aan ons kunnen ze niet tippen. Altijd proberen ze te winnen op een onsportieve manier.
C.  Ach, het is toch maar een spelletje? Als de Nederlandse spelers op die manier een strafschop hadden kunnen versieren hadden ze het ook gedaan.
D. Wat een 'moffenstreek!’ Woest ben je. Als je nu een Duitse auto zou zien zou je er zeker een flinke kras op maken!
vraag 3
Een Nederlandse rapgroep scoort een geweldige hit. Zelfs in Amerika staan ze aan de top. 
Hoe reageer jij?

A. Het is allemaal na-apen van Amerika. Geef mij maar Nederlandstalige liedjes.
B. Je bent hartstikke trots. Het is een erkenning van het niveau van Nederlandse pop.
C.  Het doet je niks. Wat maakt nu uit of het een Nederlandse groep is? Als de muziek maar goed is.
D. Je bent trots. Als de groep te zien is op MTV en daar geprezen wordt, straalt dat ook een beetje op jou af.
vraag 4
Op verzoek van de Verenigde Naties is het Nederlandse leger op missie ergens in Afrika waar oorlog is. De Nederlandse militairen krijgen te maken met opstandelingen. Er wordt geschoten, er vallen doden. De Nederlandse militairen slaan op de vlucht. 
Hoe reageer jij?

A. Woedend ben je. Wat een sukkels. Het leger moet onmiddellijk nieuwe troepen sturen om die Afrikanen daar een lesje te leren!
B. Je schaamt je voor het laffe gedrag van het Nederlandse leger. Voor de hele wereld lijden we vreselijk gezichtsverlies. We moeten dit soort klussen gewoon nooit meer doen. Laten ze het daar zelf maar uitzoeken.
C.  Goed dat de Verenigde Naties proberen om overal in de wereld oorlogen te voorkomen door troepen te sturen. Maar dan moet het wel goed georganiseerd worden.
D. Je schaamt je want Nederland lijdt gezichtsverlies. Eigenlijk is het heel goed dat het rijke Nederland zich inzet om te helpen de vrede te bewaren.
vraag 5
De Nederlandse taal 'verengelst' steeds meer. We gebruiken talloze Engelstalige woorden, vooral in de zakenwereld, de reclame en de computerbusiness. 
Hoe reageer jij?

A. Het loopt zo'n vaart niet. De Nederlandse taal zal echt niet verdwijnen. Die Engelse woorden worden op den duur gewoon een deel van de Nederlandse taal.
B. Prima toch? Engels is een wereldtaal. Als iedereen in de wereld het vloeiend leert spreken is dat alleen maar goed. Eigenlijk zou de voertaal op school ook Engels moeten worden. Wat geeft het als in Nederland over 50 jaar Engels de hoofdtaal is geworden?
C.  We moeten ons ertegen verzetten en voor elk Engels woord een eigen, Nederlands woord maken. Kranten, tv-makers, enz. zouden geen buitenlandse woorden meer moeten gebruiken.
D. Het Nederlands is een prachtige taal en we moeten er trots op zijn. We moeten ons niet laten overheersen door het Engels. Iedereen moet ervan worden overtuigd zo min mogelijk Engelse woorden te gebruiken.
vraag 6
In Nederland komen steeds meer mensen wonen uit andere culturen (immigranten, vluchtelingen enz.). 
Wat vind jij?

A. Het leidt alleen maar tot onveiligheid, criminaliteit, multikul, homoseksualiteit, groeiende invloed van de Islam, armoede, angst om je mening te zeggen, en dergelijke. Ons land, onze identiteit, onze cultuur zijn in gevaar! We moeten het niet langer pikken!
B. Dat er in Nederland allemaal mensen komen wonen met andere culturen is toch niet erg? We kunnen vaak van hen leren. Het is toch belachelijk dat we zeggen dit stukje grond is van 'ons' en dat je er alleen maar mag wonen als je een 'echte' Nederlander wordt?
C.  Nederland is een prachtig land met veel welvaart. Het is goed dat we openstaan voor bijv. vluchtelingen. Je kunt niet van ze verlangen dat ze hun cultuur overboord zetten, maar wel dat ze een inburgeringcursus volgen om onze taal te leren en leren dat sommige waarden (bijv. tolerantie en democratie) in Nederland heel belangrijk zijn.
D. Buitenlanders moeten zich wel aanpassen. Als dat niet gebeurt moeten ze weg. Ze moeten wel steeds bedenken dat ze hier 'gasten' zijn.

vraag 7
Nederland is lid van de Europese Unie. Steeds meer beslissingen worden in Brussel genomen. Gaan we toe naar een 'Verenigde Staten van Europa'? Als klein landje hebben we dan niet zoveel te vertellen. 
Wat vind jij?

A. Nederland moet Nederland blijven. We moeten uit die Europese Unie stappen, want we hebben nu al niets meer te vertellen. De armere landen willen er graag bij. Logisch, want Nederland is een rijk land. Die arme landen zijn uit op een stuk van onze welvaart!
B. De Europese samenwerking is economisch misschien wel gunstig, maar we moeten oppassen dat we niet te veel bevoegdheden aan Brussel overdragen. Het is goed dat we ook nog veel beslissingen zelf kunnen nemen.
C.  Al die grenzen zijn toch onzin? Dat elk landje zelfstandig wil blijven is toch overdreven? Laten we net als de Verenigde Staten één groot land maken, met één president die we gezamenlijk kiezen.
D. Europese samenwerking is niet tegen te houden, maar Nederland moet wel Nederland blijven. Er zijn in Nederland veel typisch Nederlandse dingen die moeten we vast houden. Ik moet er niet aan denken dat we halve Duitsers, Belgen of Fransen worden!
vraag 8
Het Nederlands elftal staat op het veld voor de wedstrijd tegen België. Overal op de tribunes zie je oranje. Iedereen zwaait met vlaggetjes. Het Wilhelmus wordt ingezet. De spelers hebben vast geoefend, want ze zingen allemaal (of doen alsof). Het stadion brult mee. 
Wat vind jij?

A. Wat een overdreven gedoe. Hoe kunnen mensen zich zo aanstellen? Het lijkt wel oorlog! Volgens mij doen Belgen heel wat normaler.
B. Ha! Moet je die Belgen zien. Volgens mij zijn ze geïmponeerd. We zullen ze eens een lesje leren! Dat volkslied van hen stelt wel erg weinig voor.
C.  Je kunt er niets aan doen, maar als iedereen het Wilhelmus meezingt, krijg je gewoon kippenvel Het is en blijft een prachtig volkslied. Je voelt je dan zo samen: Wij Nederlanders!
D. Je voelt je meteen een stuk sterker. 'Wij samen tegen hen'. Het wordt tijd dat we weer eens bewijzen dat we een van de beste teams ter wereld hebben!

bron: Stichting Anne Frankhuis